Erfgoed in de Cultuur- en Erfgoedmonitor
Het verkennende onderzoek ‘Op weg naar een gedegen beeld van erfgoed’ richt zich op de financiële stromen en bestuurlijke thema’s binnen de erfgoedsector, met een specifieke focus op de 23 erfgoedinstellingen aangesloten bij het Erfgoedplatform Apeldoorn. Door jaarrekeningen te analyseren en gesprekken te voeren, zijn inzichten verkregen over de positie van erfgoedinitiatieven in relatie tot (lokale) overheden.
Erfgoedinitiatieven hebben doorgaans beperkte financiële middelen, met inkomsten die vaker uit sponsoring en private fondsen komen. Gemeentelijke subsidies vormen de belangrijkste bron van publieke financiering, terwijl bijdragen van provincie of rijk ontbreken. Naast financiële ondersteuning speelt de erkenning van de lokale sociaal-culturele waarde van erfgoed een cruciale rol in de relatie tussen initiatieven en gemeenten, die in Apeldoorn wordt gekenmerkt door vertrouwen en samenwerking.
De pilot toont aan dat het opnemen van erfgoedinitiatieven in de Cultuur- en Erfgoedmonitor een completer beeld geeft van de cultuursector in Gelderland. Het onderzoek bevestigt dat het mogelijk is om ook van deze kleinere, vaak door vrijwilligers gedragen organisaties, structureel informatie te verzamelen.
Multifunctionele culturele organisaties (MFCO’s)
Deze verdieping richt zich op de uitdagingen van multifunctionele culturele organisaties (MFCO’s) in Gelderland. Deze organisaties combineren verschillende culturele functies en spelen een rol bij maatschappelijke opgaven, zoals het aanpakken van eenzaamheid. Toch zijn er nog veel open vragen over hoe hun maatschappelijke meerwaarde en prestaties inzichtelijk gemaakt kunnen worden en hoe ze effectief kunnen samenwerken met overheden in een veranderende beleidscontext.
Deze verdieping komt voort uit vragen van de klankbordgroep van de Cultuur- en Erfgoedmonitor Gelderland, waarin verschillende betrokkenen uit de culturele sector en overheden vertegenwoordigd zijn – waaronder MFCO’s en multifunctionele accommodaties (MFA’s), evenals zelfstandige culturele organisaties. Zij benadrukten het belang van verder onderzoek naar MFCO’s, met name naar het meten van multidisciplinaire samenwerkingen en het omgaan met uitdagingen, zoals het naderende ‘ravijnjaar’ in 2026 en de zorgplicht voor bibliotheken. Hoewel de focus ligt op MFCO’s, zijn de bevindingen ook relevant voor andere organisaties die domeinoverstijgend werken – maar zijn zij niet de beoogde doelgroep.
Er zijn twee deelonderzoeken uitgevoerd. Het eerste onderzoekt hoe multidisciplinaire samenwerkingen beter in kaart kunnen worden gebracht door een brede set basisindicatoren (die de eigen organisatiekenmerken van MFCO’s in kaart brengen) te ontwikkelen. Het tweede richt zich op de specifieke uitdagingen die MFCO’s ervaren bij maatschappelijke opgaven en in hun samenwerking met gemeenten, met een bijzondere focus op eenzaamheid. Deze aanpak biedt een vollediger beeld van de complexiteit van MFCO’s en biedt aandachtspunten voor toekomstig beleid en onderzoek.
De afbakening tot MFCO’s in deze verdiepingen dient om dieper in te gaan op de unieke positie van deze organisaties. Tegelijkertijd anticiperen we op bredere toepasbaarheid van de inzichten, zodat ook andere gecombineerde en zelfstandige culturele instellingen hier baat bij kunnen hebben. Hiermee hopen we zowel beleidsmakers als het culturele veld van waardevolle handvatten te voorzien.