Culturele opleidingen

Inleiding

Culturele opleidingenzijn van groot belang voor de ontwikkeling van de creatieve talenten van de toekomst. Binnen dit onderdeel gaat het over het opleiden binnen het reguliere onderwijssysteem van diverse professionals in de culturele sector. Hierbij gaat het om opleidingen aan mbo’s, hbo’s en universiteiten – particuliere opleidingen en cursussen blijven zodoende buiten beschouwing. Afgestudeerden van deze opleidingen zijn creatieve makers, maar ook organisatoren, technici, educatieprofessionals en cultuurwetenschappers. Door middel van mbo-, hbo- en wo-opleidingen worden deze talenten opgeleid om een bijdrage te leveren aan een veerkrachtige en toekomstbestendige culturele sector. Talentontwikkeling richt zich dus op het vormgeven van een breed scala aan vaardigheden en kennis die nodig zijn voor het functioneren en innoveren binnen de culturele industrie.

Om de ontwikkelingen binnen deze sector te volgen, is een selectie van mbo-, hbo- en wo-opleidingen geanalyseerd, gebaseerd op gegevens van de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Er is gekeken naar opleidingen die zich richten op kunstgeschiedenis, cultuurwetenschappen, multimedia, architectuur en vormgeving, literatuur, podiumkunsten, design en beeldende kunsten, cultuurmanagement, alsook educatie- en technische studies die gericht zijn op de culturele sector. Meer informatie over de selectiecriteria en gehanteerde aanpak is te vinden in de onderzoeksverantwoording. We kijken steeds naar mbo-, hbo- en wo-opleidingen die in het desbetreffende studiejaar een of meerdere studenten hebben.

Daling in het aantal culturele mbo-studenten

Zowel landelijk als in Gelderland zien we tussen 2018 en 2022 een afname van het aantal studenten aan culturele mbo-opleidingen. In 2018 lag het aantal mbo-studenten in Gelderland nog rond de 2.900, terwijl dit aantal in 2022 daalde naar ongeveer 2.300. Mogelijk hebben studenten tijdens de coronaperiode hun opleiding uitgesteld, waardoor het enkele jaren kan duren voordat het aantal mbo-studenten in culturele opleidingen weer het niveau van voor de coronapandemie bereikt. Bij mbo-opleidingen speelt praktijkervaring vaak een belangrijke rol, iets wat tijdens de coronaperiode niet altijd mogelijk was. Ook kunnen minder gunstige arbeidsvooruitzichten een rol hebben gespeeld, omdat veel werk in de culturele sector tijdelijk stillag. Onderwijsinstellingen waar culturele mbo-opleidingen te volgen zijn, zijn redelijk verspreid over de provincie: deze opleidingen zijn te volgen in Apeldoorn, Arnhem, Doetinchem, Ede, Nijmegen en Tiel.

Hoewel het aantal studenten is afgenomen, zijn er geen grote verschillen in de aantallen culturele mbo-opleidingen tussen 2018 (72 opleidingen) en 2022 (73 opleidingen). Door administratieve wijzigingen (zoals naamwijzigingen, samenvoegingen of splitsing van opleidingen) is echter niet te achterhalen hoe deze ontwikkeling binnen verschillende soorten opleidingen gegaan is. Het is niet mogelijk voor DUO om de opleidingen en leerlingaantallen te registreren per onderwijslocatie, behalve op de administratieve hoofdlocatie van deze opleiding. Hierdoor is voor mbo-instellingen die in meerdere provincies actief zijn niet te achterhalen waar welke studenten hun opleiding volgen. Deze wijze van registreren, waarbij opleidingen toegeschreven worden aan de provincie waarin de hoofdvestiging van het instituut gevestigd is, maakt een vergelijking tussen provincies niet mogelijk. In het geval van Gelderland is hierdoor de locatie van Landstede in Harderwijk aan de provincie Overijssel toegeschreven.

Culturele opleidingen in het hbo en wo

Zowel wat betreft het aantal hbo-studenten als het aantal wo-studenten per 1.000 inwoners, staat Gelderland op de 8e plaats in vergelijking met andere provincies. Deze positie is stabiel tussen 2018 en 2022. Het aantal hbo-studenten in Gelderland is door de jaren heen redelijk stabiel en ligt telkens rond de 4.000. In de jaren 2018 tot en met 2020 steeg dit aantal met 5,4%, hoewel het aantal studenten na 2020 weer afnam met 7,3%. Dit resulteert in een lager studentenaantal in 2022 dan in 2018. Deze tendens zien we ook op landelijk niveau terug. Hoewel voor Nederland als geheel het aantal hbo-studenten in 2022 hoger ligt dan in 2018.

Het aantal wo-studenten in Gelderland betreft jaarlijks rond de 900 studenten. Ook hier zien we eenzelfde trend als bij de hbo-studenten: het aantal Gelderse wo-studenten nam tussen 2018 en 2021 toe, maar daalde in 2022 weer iets ten opzichte van het voorgaande jaar. Terwijl landelijk het aantal wo-studenten op culturele opleidingen wel licht toenam in 2022.

De samenstelling van de studentenpopulatie aan culturele opleidingen in Gelderland, bestond in 2022 voor 32% uit mbo-studenten, 54% uit hbo-studenten, en 14% uit wo-studenten. Ter vergelijking: landelijk is dit 26% mbo-, 50% hbo- en 24% wo-studenten. Het aandeel wo-studenten in daarmee Gelderland is lager dan het landelijke gemiddelde.

Als we kijken naar het aantal culturele hbo-opleidingen staat Gelderland, in vergelijking met andere provincies op de 9e plaats, en ook deze positie is gedurende de jaren gelijk gebleven. De culturele hbo-studies kunnen gevolgd worden in Arnhem, Nijmegen en Rheden. Belangrijk om te weten is dat de grootste aanbieder van culturele hbo-opleidingen in Gelderland, ArtEZ, diens opleidingsaanbod verspreid over Gelderland en Overijssel aanbiedt, waardoor Overijssel een relatief groot aantal culturele hbo-opleidingen heeft per hoofd van de bevolking, omdat Overijssel ook een kleinere bevolking kent dan Gelderland.

Kijkend naar het aantal wo-opleidingen, komt Gelderland op de 6e plaats in vergelijking met andere provincies. Hierbij dient opgemerkt te worden dat niet alle provincies wo-onderwijsinstellingen hebben. De wo-studies zijn vanzelfsprekend geclusterd in de twee Gelderse universiteitssteden, Nijmegen en Wageningen. Gelderland staat wat betreft het aantal studenten aan culturele wo- opleidingen op de 8e plaats, vergeleken met andere provincies. Dit duidt erop dat de Gelderse opleidingen een kleinere studentenpopulatie hebben dan de culturele wo-opleidingen elders.

Conclusie

Opvallend is de sterke afname van het aantal mbo-studenten in culturele opleidingen, zowel landelijk als in Gelderland, terwijl het aantal hbo- en wo-studenten aan culturele opleidingen in diezelfde periode relatief stabiel bleef. Dit roept vragen op: waarom is de daling bij mbo-studenten zo sterk, terwijl deze trend niet zichtbaar is bij hbo- en wo-opleidingen? Mogelijk hebben mbo-studenten tijdens de coronaperiode vaker hun opleiding uitgesteld of zijn zij ontmoedigd door de slechtere arbeidsvooruitzichten in de culturele sector. Voor beleidsmakers kunnen bijvoorbeeld vragen spelen als: hoe kan de instroom van mbo-studenten in de culturele sector weer gestimuleerd worden? En hoe kunnen betere arbeidsvooruitzichten en opleidingsondersteuning bijdragen aan een toekomstbestendige culturele sector voor alle opleidingsachtergronden?

Meer weten?

Bekijk het dashboard voor alle indicatoren over het beroepsonderwijs en bekijk de pagina Cultureel kapitaal voor meer context.